Cảm nghĩ của một ông "Tây" khi đọc thơ Thái Bá Tân

Một ông Tây, Jason Gibbs, đọc thơ Thái Bá Tân  và có lời bình bằng tiếng Việt. Hứng thú, ông còn dịch ra tiếng Anh. Các bác học tiếng Anh luôn thể.

NHIỀU LUẬT QUÁ

Lại thêm một luật nữa,
Phạt một trăm triệu đồng
Những ai dám nói xấu
Nhà nước mình. Sợ không?

Thế nào là nói xấu?
Nhà nước sai thì sao,
Yếu kém và tham nhũng,
Không lẽ không người nào

Được phép có nhận xét,
Thậm chí cả phê bình?
Hay phải xin phép trước
Cho nó “đúng qui trình”?

Nhà nước ta, tôi nghĩ
Rõ ràng có vấn đề.
Các bác ấy chỉ muốn
Đóng cửa rồi tự phê.

Một triết gia đã nói,
Tôi không hề đặt điều:
Nhà nước càng mục nát,
Thì luật pháp càng nhiều.

ĐÁNG LO

Có cái gì không ổn
Trong việc giờ, ở đâu
Cũng san sát quán nhậu,
Cao lâu rồi thấp lâu.

Rồi quán bia, quán lẩu,
Rồi ka-ra-ô-kê,
Rồi trăm thứ ăn uống
Chiếm hết cả vỉa hè.

Đâu cũng thế, nhiều lắm,
Nhiều đến mức giật mình.
Mà sao ăn ngoài phổ,
Không phải ở gia đình?

Nếu đó là “văn hóa”,
Thì kiểu “văn hóa” này
Rất đáng để lo sợ,
Vì lý do sau đây:

Một, lai rai ăn nhậu
Tốn thời gian, tốn tiền.
Một cảnh không đẹp lắm,
Nhất là với thanh niên.

Hai, uống say, về muộn
Thành lục đục gia đình.
Con cái tuy không nói,
Nhưng trong lòng chúng khinh.

Ba, tửu nhập ngôn xuất,
Chuyện dại rồi chuyện khôn.
Không khéo rồi sinh sự,
Phải kéo nhau vào đồn.

Bốn, và quan trọng nhất -
Trẻ, rất cần thời gian
Để đọc sách, làm việc,
Không hưởng lạc, an nhàn.

Tóm lại là tôi thấy
Cái nước mình thật buồn.
Cái gì cũng yếu kém,
Ăn chơi thì sợ luôn.

Uống bia nhất châu Á,
Nhậu nhẹt suốt đêm ngày.
Nếu đó là “văn hóa”,
Thì thật đáng lo thay.

KHÔNG ĐI LÀM NHÀ NƯỚC

Tôi khuyên các bạn trẻ,
Nếu được, khi học xong,
Đừng vào làm nhà nước,
Nhất là việc văn phòng.

Vì sao? Vì thực tế
Cái chỗ ấy bây giờ
Thực sự không làm việc,
Mà chỉ lờ tờ phờ.

Vì cái thằng thủ trưởng,
Đảng viên, thường ngu lâu,
Hắn thấy cấp dưới giỏi
Là không chịu được đâu.

Vì sớm muộn, ở đấy
Bạn phải thay đổi mình,
Thành dối trá, nịnh hót
Cho giống người xung quanh.

Mà không thay là chết.
Có lúc sẽ nhúng chàm.
Sẽ phải làm những việc
Lương tâm không muốn làm.

Ở nước ta hiện tại,
Đừng nhắc đến chữ tài.
Càng tài càng bị đánh,
Hoặc bị tống ra ngoài.

Tôi khuyên như thế đấy.
Tôi biết tôi nói gì.
Không tin hỏi cha chú.
Theo hay không thì tùy.

Lời bình bằng tiếng Việt của Jason Gibbs

Khi ở Việt Nam tôi không gặp một người có học thức nào mà không thấy khó chịu với tình trạng xã hội Việt Nam hiện nay. Mà trách ai? Tôi nghĩ có nhiều yếu tố, phần lớn gốc ở tính cách con người của bất cứ xứ sở nào, một phần cũng phụ thuộc vào tính cách con người Việt từ xưa đến nay. Còn có một yếu tố nữa là chính phủ, nhưng nguyên liệu của chính phủ nào cũng là con người. Ở xứ Việt thì nguyên liệu ấy là con người Việt.

Trong một hệ thống đơn đảng thì đảng của chính quyền luôn luôn ca tụng các việc được thành công cũng điều chứng minh sự thành công của đảng ấy. Nhưng các việc thất bại thì không phụ thuộc vào đảng ấy. Một điều hay của hệ thống đa đảng là các phe đối lập nhau có khả năng chỉ trích và chê bai nhau. Cái mình làm mà cho là thắng lợi, thì bên kia cho là thất bại - và ngược lại. Tất nhiên tình hình này rất lộn xộn - nhưng trước khi bỏ phiếu dân phải suy nghĩ: thắng lợi / thất bại này có lợi / hại cho mình không? Mình bỏ phiếu ủng hộ ai? Có lẽ mỗi đảng phái hư nát như nhau, nhưng họ có khả năng làm nổi lên các tất xấu của nhau.

Bài thơ "NHIỀU LUẬT QUÁ" nói đến tính quan liêu - một tính quan liêu có nhiều lớp, nhiều tầng, và nhiều luật để gây một khối sương mù che chở những kẻ quan chức không đứng đắn. Được biết rằng họ được che chở thì họ càng tan nát. Cố thẩm phán Tối cao Pháp viện Pháp Mỹ Louis Brandeis một lần nói "Sunlight is the best disinfectant." Nghĩa là "ánh nắng là thuốc tẩy uế có hiệu quả nhất." Việc "đóng cửa tự phê'" xảy ra trong bóng sương mù, vậy nhiễm độc ở lại trong cơ thể của cơ chế.

Bài thơ "ĐÁNG LO" nó đến một tính rất xấu phổ biên ở Việt Nam. Một công chức đi chơi trong giờ làm việc là ăn cấp tiền thuế của dân. Còn họ không được sống gần gia đình họ, hưởng dẫn các đứa con trong việc học hành và trưởng thành. Họ không làm gương mẫu tốt cho thế hệ trẻ. Song theo một ý nghĩa của chữ culture (mà thường được dịch sang tiếng Việt với chữ "văn hóa") thì culture / văn hóa cũng là "the behaviors and beliefs characteristic of a particular social, ethnic, or age group" - các hành động và tin tưởng đặc trưng của một thành phần xã hội, dân tộc, hay lứa tuổi nào đó". Việc ăn nhậu là một nết rất đặc trưng của đàn ông Việt Nam, và cũng là một yếu tố trong sự sinh sống của nhiều phụ nữ Việt Nam.

Đọc bài "KHÔNG ĐI LÀM NHÀ NƯỚC" thì tôi thấy rất buồn. Không có người với chí khí và đạo đức tốt muốn đi làm cho nhà nước, thì làm sao nhà nước được cải thiện? Và tôi đã từng gặp những công chức nhà nước làm việc tốt và nhiệt tình. Không hẳn là mỗi người đều xấu. Nhưng ông thi sĩ này viết đúng - những công chức tốt chắc gặp nhiều khó khăn vì cái hệ thống quan liệu. Đào tạo những người có khả năng quản lý nhất định không phải là dễ ở xã hội nào. Đây là một lĩnh vực cũng cần đến nhiều "thuốc tẩy uế."

Jason Gibbs

Các bác học tiếng Anh luôn thể:

Jason Gibbs, dịch thơ Thái Bá Tân ra tiếng Anh

Too Many Laws

Yet again another law
Fining one hundred million more đồng
Who would dare to speak ill
Of their government. Afraid yet?

What is it to speak ill?
What if the government's wrong,
Weak and corrupt
It cannot be that one of them is?

Are we allowed a suggestion?
Or the people wanting to criticize
Must ask permission in advance
So it's "the correct process"?

Our government, I think
Clearly has problems.
Those elders just want
To close the door and engage in "self criticism."

A philosopher once said,
I don't make this up:
The more rotten the government,
The more laws that are written.

Worrisome

There's something that's not right
During working hours, somewhere
Quite close by in watering holes
Banquet halls and greasy spoons

And beer halls, fondue shops,
And karaoke,
And a hundred things to eat and drink
Taking over the sidewalk

Everywhere it's like that, a lot of it,
So much that it's shocking.
And why are they eating on the street,
And not with their families

If that's "culture,"
Then this kind of "culture"
Is quite worrisome and frightening,
For these reasons:

First, drinking at leisure
Wastes time, wastes money.
It's not attractive,
Especially for young men.

Second, getting drunk, coming home late
Causes familial strife.
Relatives even if they don't say it
Inside they feel scorn

Third, imbibing loosens the tongue,
Foolishness then cunning.
If you're not careful then you quarrel,
You'll be taking yourselves to the station.

Fourth, and most important -
The young really need time
To read books, to work,
Not to enjoy pleasure and leisure.

In conclusion I see that
Our country's quite sad.
Everything is weakness
The idle loafing is dreadful.

Drinking the most beer in Asia,
Imbibing all day and all night.
If that is "culture,"
Then we've a lot to worry about.

 Don't Work for the Government

I advise my young friends
If possible, when you finish your studies
Don't go into government employment,
Especially office work.

Why? Because the reality is
That these places nowadays
Actually do not work,
And just hang around.

Because the jerk in charge,
Party member, usually dense
If he saw any of his underlings had ability
He sure wouldn't put up with it.

Because sooner or later, over there
You'll have to change who you are
Become deceitful, obsequious
So that you like those around you.

And if you don't change you're done for.
There will come a time when you have to dirty your hands
And will have to do things
That your conscience does not want you to.

In your country nowadays,
Don't even mention talent
The more talented, the more beaten down,
Or it's banished outside.

I give this advice.
I know what I'm talking about.
If you don't believe me, ask your dad, your uncle.
Follow it or not, it's up to you.

*
A government office,
Slip some money to get in,
It goes without saying
What this office will be like.

Usually those who squeeze in here
Mostly are incompetent
Incompetent so that they cannot.
Nor do they dare work outside.