ĐỌC LỖ TẤN

ĐỌC LỖ TẤN.

"...Trên đường thành công không có vết chân của những người lười biếng!"

Sự thật, hồi còn đi học, tôi cực ghét môn văn. Thế hệ chúng tôi, văn chương là thứ phù phiếm, xa xôi. Văn chương như chỉ dành cho lũ mộng du, yếu đuối, dở hơi.

Mãi đến năm vào cấp 3, tôi mới bắt đầu học văn một cách thích thú. Nguyên nhân, có lẽ từ ông thày Thuỷ. Thày sinh ra và lớn lên tại Hà nội. Học xong 10+3 thày đi dạy học. Giờ văn, thày thường chỉ kể chuyện. Những câu chuyện thày kể cuốn hút một cách kì lạ. Điểm 8 văn đầu tiên tôi nhận được là một bài văn thày chấm. Nó như một liều thuốc kích thích cực mạnh khiến tôi tự tin hơn vào môn học lâu nay vẫn chỉ được điểm trung bình.

Giáo viên dạy văn vô cùng quan trọng. Vẫn là tôi, rất ghét giờ văn. Vậy mà tôi mong đến giờ văn từ lúc nào không biết. Sau này, thày chuyển về bộ giáo dục, làm vụ phó hay vụ trưởng.

Thày mất trong một chuyến đi thăm quan ở Lào cai. Một đứa trẻ vô ý, trượt chân xuống thác nước. Thày lao xuống cứu nó. Dòng nước xiết cuốn thày đi...Nghe tin thày mất, cực kì bàng hoàng. Chả hiểu có bao nhiêu người sẵn sàng lao xuống dòng nước xiết, cứu một đứa trẻ không phải máu mủ? Cô Bảo vợ thày kể lại câu chuyện thương tâm trong nước mắt. Xã hội càng ngày càng nhiều người vô cảm.

Chuyện của thày, nếu chỉ nghe kể, tưởng như một sáng tác, nửa thực, nửa hư.

Một nguyên nhân nữa, giờ mới dám nói ra. Con bé cùng lớp, trắng trẻo xinh xắn. Nó học giỏi văn. Thích nó, nên tôi cũng chú tâm hơn đến môn văn. Tôi là một thằng hiếu thắng. Tôi không chịu được ánh mắt của nó nhìn mình mỗi khi thày trả bài. Trong suốt những năm học cấp 3, tôi luôn đứng đầu toàn trường về thành tích học tập cũng như thành tích nghịch ngợm. Tôi không chấp nhận mình bị thua điểm nó. Mê thày Thuỷ giảng văn và thích nó, tôi bắt đầu để ý học văn. Tình cờ năm lớp 10 tôi được giải văn tỉnh và tham gia đội tuyển thi văn miền bắc...

Vào đại học kiến trúc, tôi học khá. Tuy nhiên, nghề này đòi hỏi sáng tạo nhiều. Dù tốt nghiệp loại giỏi nhưng tôi vẫn cảm thấy mình không có khiếu sáng tác.

Làm công chức nhà nước những năm 80, nghèo kinh khủng. Tôi bắt đầu quẫy đạp tìm đường bỏ mặc lời hứa của ông bộ trưởng, sẽ cho tôi đi nghiên cứu sinh, đào tạo nguồn.
Khó nói là tôi đã đúng hay sai. Dẫu sao thì tôi đã tự chọn cho mình một con đường. Lỗ Tấn bảo, "...kỳ thực trên mặt đất làm gì có đường. Người ta đi mãi
thì thành đường thôi." Hihi.

...Cuộc đời tôi sẽ đi theo một ngả khác, nếu tôi học văn. Thành cái gì không nói trước được, nhưng biết đâu lại theo nghề thày Thuỷ. Tôi vẫn kiên định thi khối A, từ bách khoa chuyển sang học kiến trúc. Ra trường thành một chàng kiến trúc sư phọt phẹt. Chả có tác phẩm nào đáng kể. Tham gia làm qui hoạch và phá một vài đô thị lớn, từ Nha trang, thành phố HCM và cả Hà nội.

Năm 92, tôi chuyển làm doanh nghiệp. Không tiêu biểu, không sao vàng đất Việt, không có bất cứ danh hiệu nào.
Tôi làm nghề. Có lẽ là tụ tập một nhóm làm nghề thì đúng hơn. Doanh nghiệp chả có tên tuổi gì ghê gớm. Được cái có việc đều. Anh em gắn bó nên làm ăn nhì nhằng, đủ sống. Hình như tôi mang trong mình sẵn máu mạo hiểm. Quyết định làm liên doanh đầu tiên với nước ngoài về tư vấn và làm cái vũ trường Queenbee to nhất Hà nội những năm 90 là một ví dụ.
Cũng không ân hận. Không nuối tiếc. Theo nghề, biết đâu giờ dính vào công trình 8B Lê Trực. Con cái gia đình bị thiên hạ chửi. Nhục chết. Mà họ đang chửi đúng.

...Con gái tôi, học khá. Riêng môn toán, không ổn. Với tôi, chả quan trọng. Tôi không tin ai học giỏi toán cũng thành Ngô Bảo Châu. Tôi hướng nó học những môn nó thích. Hình như nó có chút năng khiếu viết lách, lý sự. Hôm rồi, nó bị điểm kém môn văn lần đầu. Nó rất buồn. Tôi nghĩ, chuyện rất bình thường. Giáo viên dạy văn khó hơn bất kì giáo viên dạy môn nào. Quan trọng, phải lôi cuốn, phải hấp dẫn học sinh. Những cái máy dạy sẽ cho ra những sản phẩm khô khan, nghèo nàn về cảm xúc. Cũng khó để đòi hỏi ở lớp giáo viên hôm nay.
Đây là chuyện lớn hơn. Chuyện của ngành giáo dục. Chuyện đào tạo, chuyện cải cách, chuyện làm sách giáo khoa, chuyện mua bán bằng cấp, học vị...

Không chỉ học sinh giờ rất lười đọc, người lớn cũng vậy. Liếc thấy dài dài là lười không muốn đọc. Văn hoá đọc sách đang bị các phương tiện truyền thông đặc biệt là truyền hình giết dần chết mòn.

Tôi bảo nó, hãy tự học, hãy tìm sách mà đọc. Với tôi, Lỗ Tấn là một trong những nhà văn đáng đọc nhất. Sách giáo khoa, khi giới thiệu về Lỗ Tấn, chỉ nói về AQ. Thực ra, Lỗ Tấn đâu chỉ viết mỗi AQ.

Lỗ Tấn (1881-1936) quê phủ Thiệu Hưng, tỉnh Triết giang. Ông sinh trưởng trong một gia đình lớn ở đô thị, từ bé chịu giáo huấn của sách vở và thầy đồ, cho nên cũng xem đại chúng cần lao như bức tranh hoa điểu. Dù cảm thấy cái giả dối và thối nát của xã hội thượng lưu, song ông vẫn hâm mộ cái yên vui của nó. Quê ngoại ông là một vùng quê nghèo khổ khiến ông thỉnh thoảng gần gũi nông dân, dần biết họ suốt đời bị áp bức, chịu bao đau khổ, chứ đâu có được như bức tranh hoa điểu.
Trở thành người viết văn, ông dùng truyện ngắn lần lượt viết ra sự phù phiếm, vô cảm và trụy lạc của cái gọi là xã hội thượng lưu và nỗi bất hạnh của tầng lớp dưới.

Xin trích ở đây một đoạn văn của Lỗ Tấn trong truyện ngắn "Cố hương", khi ông về quê Mẹ, chuẩn bị vĩnh biệt ngôi nhà tuổi thơ, rời bỏ quê hương đến nơi làm ăn mới. Gặp lại Nhuận Thổ, người bạn thuở thiếu thời.

"...Bẩm vất vả lắm. Cháu thứ 6 cũng đã giúp được việc, nhưng nhà vẫn không đủ ăn, lại có được sống yên ổn đâu!... Chỗ nào cũng hỏi tiền, chẳng có luật lệ gì cả. Mùa lại mất. Trồng được gì là gánh đi bán tất. Chỉ đóng thuế chợ là đã cụt vốn rồi. Không đem bán thì lại thối mục hết.
Anh cứ lắc đầu. Những nếp răn khắc sâu trên mặt anh tuyệt nhiên không động đậy. Trông anh phảng phất như một pho tượng đá. Có lẽ anh chỉ cảm thấy khổ nhưng không nói ra được hết, ngồi trầm ngâm một lúc, rồi cầm lấy dọc tẩu, lặng lẽ hút thuốc.

...Tôi đang mơ màng, thì trước mắt tôi hiện ra cảnh tượng một cánh đồng cát, màu xanh biếc, cạnh bờ biển; trên vòm trời xanh đậm, treo lửng lơ một vừng trăng tròn vàng thắm. Tôi nghĩ bụng: đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kỳ thực, trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi."

Tôi nhớ thày dạy văn cấp 3 của tôi - thày Thuỷ. Và tôi cũng nhớ luôn con bé học cùng lớp...

Nguy hiểm nhất, dạo này tự cảm thấy mình bắt đầu lười.

P/S. Vẫn biết "Văn là Người." Nhưng không phải tất cả. Bây giờ, một bài thơ rất dở, vẫn cãi nhau, không biết ai đạo của ai và ai là tác giả?

Ngay trong cái nghề cao quí này, vẫn có những nhà văn đã từng là Người, rồi lại bị tha hoá, chuyển giống!

( tặng con gái, sau cú xốc bị điểm kém môn văn đầu tiên ).

Hà nội 12.10.2015.

Bui Huy Hoi Bui