Đạo diễn Lê Hoàng, ngoài làm phim, ông còn là một cây bút sắc sảo, trước kia, chuyên viết các tiểu phẩm hài trên báo Tuổi Trẻ Cười, báo Thể Thao Văn Hóa với bút danh Lê Thị Liên Hoan và bây giờ là viết về, mô tả chân dung văn nghệ sĩ.
Lê Hoàng có tài, mà, chữ tài thì liền với chữ tai một vần. Tai đây là tai nạn hay tai tiếng, tôi nghĩ, cả hai.
Giọng văn của ông rất đặc biệt. Nó rất không bình thường như người ta, nó ngoa ngoắt, chua cay. Vừa mới trí thức đấy, ít phút sau, đã ra hàng cá hàng tôm ngay lập tức.
Giọng văn ấy, ông một mình một ngựa. Rất khó để ai đó bắt chước ông, và có lẽ, ngược lại, ông cũng quyết không để ai có thể bắt chước mình bởi các “thế”, “cách” của ông khi viết. Văn ông hết sức linh hoạt. Ông thi triển chúng thoăn thoắt, chớp nhoáng, uyển chuyển, biến hóa sinh động vô cùng.
Nếu nói, ông ác mồm, độc miệng, có lẽ cũng không ngoa. Giọng ông, chỉ thiếu rủa sả nữa là hệt giọng của mấy bà già bắc kỳ chửi lúc mất gà.
Độc ở đây là độc ác hay độc đáo, thưa, đủ cả hai.
Đi đêm có ngày gặp ma, đụng chạm nhiều thì kẻ thù cũng lắm. Nhưng dường như ông cũng chẳng ngại chuyện đó. Ông cứ nhơn nhơn, cười cười nhếch mép, trông rất khiêu khích.
Ông là trắng hay là đen, ông là đen hay là đỏ, chắc chỉ mình ông mới biết.
Nãy, tình cờ đọc được trên trang anh Khổng Vũ - Phạm Lưu Vũ một bài viết của Lê Hoàng về nhạc sĩ Trần Tiến. Thấy hay quá, bèn xin mang về trang nhà, cùng mời các bạn thưởng lãm.
Riêng về Trần Tiến, từ nhỏ, tôi đã mê tít thò lò bài “mặt trời bé con”, “tạm biệt chim én”. Lớn lên chút thì mê “sao em nỡ vội lấy chồng”, “chị tôi”.
Đặc biệt là bài “mẹ tôi”. Lần nào nghe, mắt tôi cũng đỏ hoe, rơm rớm:
mẹ ơi, con đã già rồi, con ngồi nhớ mẹ khóc như trẻ con
mẹ ơi, con đã già rồi, con ngồi ngớ ngẩn nhớ ngôi nhà xưa
ngày xưa, cha ngồi uống rượu, mẹ ngồi đan áo
ngoài kia, mùa đông, cây bàng lá đổ
ngày xưa, chị hát vu vơ, những câu ca cổ cho em nằm mơ
ngày xưa, mẹ đắp cho con, tấm khăn quàng cổ ấm hơi mẹ tôi
ngày xưa, bên giường cha nằm, mẹ ngồi xa vắng
nhìn cha, thương cha chí lớn không thành
biển sóng thét gào, một ngày nhớ mẹ, sóng trào khơi xa
trời gió mây ngàn, một ngày khóc mẹ, trăng tàn sao rơi
mẹ ơi, thế giới mênh mông, mênh mông không bằng nhà mình.
tuổi thơ như chiếc gối êm, êm cho tuổi già úp mặt
trèo lên dãy núi thiên thai, ối a mẹ ngồi, trông áng mây vàng
mẹ ơi, hãy dắt con theo ối a, để con mãi mãi bên mẹ
mẹ ơi, thế giới mênh mông, mênh mông không bằng nhà mình
dù cho phú quý vinh quang, vinh quang không bằng có mẹ
trèo lên dãy núi thiên thai, ối a mẹ tôi về đâu?
ngàn năm mây trắng bay theo, ối a mẹ ơi mẹ về đâu?
Sài Gòn ngày 17.11.2023
Phạm Hiền Mây
******
TRẦN TIẾN
(Lê Hoàng)
Nhìn bề ngoài, Trần Tiến chả có chút gì giống nhạc sĩ. Ngoại hình của anh pha trộn giữa võ sĩ giác đấu, nông dân và tài tử xi nê, thậm chí còn pha một chút thầy bói.
Tôi biết Trần Tiến từ hồi còn bé xíu. Lúc ở Hà Nội, tôi hay mua vé ca nhạc, vào rạp Công Nhân nghe Trần Tiến hát bài “Có tôi là zin ba cầu” và bài “Thanh niên lên đường”. Tên của những nhạc phẩm này chả hiểu tôi nhớ có đúng không, nhưng điều chắc chắn đúng là Trần Tiến hát hay và mấy đồng bạc hồi ấy rất to, việc nghe Trần Tiến hát có giá trị bằng vài bát phở, mà phở hồi đó có khi cả đời chỉ dám ăn dăm bát, đủ biết tiếng hát Trần Tiến bổ dưỡng tới mức nào.
Ở Trần Tiến có một cái gì đó không giải thích nổi. Nếu như khi ta gặp Dương Thụ, Phú Quang, hay gặp Thanh Tùng, hiểu rằng người thế thì nhạc thế, nhưng gặp Trần Tiến ta sẽ vỡ mộng hoàn toàn. Trần Tiến là tê giác, còn nhạc anh là chim họa mi.
Rất nhiều lần tôi nghĩ Trần Tiến và Nguyễn Duy có sự giống nhau. Cả hai anh đều thích rượu, cả hai anh đều khinh lý luận, thậm chí còn căm thù sâu sắc lý luận. Nhưng cả hai anh đều là đề tài nghiên cứu của lý luận.
Trong một vài trường hợp, ta có thể nhầm lẫn giữa nhạc Thanh Tùng và nhạc Dương Thụ. Nhưng Trần Tiến thì không. Nhạc Trần Tiến, không giống chính Trần Tiến, cũng chẳng giống ai cả. Làm sao có thể ngờ được một gã đàn ông to lớn, vụng về, ăn nói có phần pha giữa Lý Quỳ và Lỗ Trí Thâm, lại cất lên những lời về “bé con”, về “ve sầu”, về “dế mèn”. Làm sao có thể đoán được một kẻ uống bia nhiều hơn đọc sách, ăn cá lóc nướng nhiều hơn ăn cơm, lại mơ về “Diêu bông” với “Ngựa ô”. Chịu! Không thể mơ, dù giấc mơ vàng hay ác mộng.
Sau khi làm phim “Lương Tâm Bé Bỏng” do Trần Tiến đóng vai chính, tôi thích Trần Tiến và sợ Trần Tiến vô cùng. Vì lỡ gặp anh ở quán là tan xác. Anh sẽ lôi xềnh xệch đến bàn, anh sẽ bắt uống và nếu không uống, anh bảo là không quý anh.
Khi Trần Tiến say rượu hay say bia ở quán, đấy chính là lúc anh mở lai-sô. Anh dùng hai ba cái đũa và thìa, gõ vào nhau và gõ vào chai, rồi anh hát đủ thứ bài của chính anh (dù say tới đâu anh cũng không hát bài của đứa khác). Nếu lúc đó bạn có mặt, bạn sẽ hiểu thế nào là nghệ sĩ nhân dân, và bạn sẽ hỏi “Bét-Tô-Ven là gã khốn khổ nào? Lão làm ra thơ nhạc vớ vẩn gì ?"
Nếu Dương Thụ chỉ giao du với trí thức hoặc nửa tri thức như Lê Hoàng chẳng hạn, thì Trần Tiến chơi với cả lưu manh hoặc bị nghi là lưu manh. Bạn của anh có ông bị kết án tử hình, theo đúng nghĩa đen của từ này, cũng có ông là vĩ nhân, theo đúng nghĩa bóng của từ này. Tóm lại, Trần Tiến thân tuốt và khi cần, chửi tuốt và chả ai giận anh.
Tuy bặm trợn nhưng con người Trần Tiến rất tâm linh. Anh khoái xem tử vi, khoái bói toán và khoái xem tuổi xem ngày. Có những việc cực kì vĩ đại bị Trần Tiến gạt qua, chỉ vì theo anh, tuổi hoặc ngày không hợp.
Nếu như các nhạc sĩ khác được các nữ sinh viên, nữ tiểu thư yêu thì Trần Tiến được nữ thương gia, nữ vận động viên và nữ tướng cướp mê. Do anh quá gần gũi, quá đời, quá cướp phá trong nghệ thuật.
Đối với Trần Tiến, nhạc lý hay các kĩ thuật phối âm, phối khí cũng đều vớ vẩn. Chúng chỉ tổ làm vướng sáng tác. Nhạc lý duy nhất anh thành thạo là cảm xúc, còn lại vứt hết vào thùng (Xin chớ đứa nào hỏi thùng gì?).
Rượu như thế, thức khuya như thế, nhưng kì lạ là Trần Tiến trẻ lâu. Bao nhiêu năm nay anh vẫn không già. Nếu Đỗ Trung Quân có may mắn đã già đến tận cùng ở tuổi ba mươi và không sợ già thêm thì Trần Tiến cũng thế.
Nhưng cũng đừng ai tưởng Trần Tiến dại. Anh chỉ không ngu dại tới mức tỏ ra khôn. Hiện nay anh có nhà to, có nhiều thứ khác cũng to nhưng anh vẫn uống những chai bia bé. Anh không phải loại thích khoe. Anh là triệu phú khu ổ chuột mà trong đó anh chính là mèo.
Trần Tiến còn một ưu điểm là ngây thơ đến tận cùng. Anh chả khi nào bàn chuyện vĩ mô, những vấn đề của toàn cầu hóa, của các nền kinh tế hoặc các tranh chấp ý thức hệ với anh không tồn tại. Trần Tiến tìm đề tài qua con giun, con dế, con chim sáo, con cò và con châu chấu. Nếu gặp con người anh cũng không tha. Trần Tiến sờ vào đâu cũng ra nhạc, kể cả sờ vào voi. Tôi còn đoán anh thỉnh thoảng sờ mình.
Nếu các cuộc vui có Dương Thụ thêm sang trọng, có Phú Quang thêm hào hoa thì có Trần Tiến vui mới thêm vui bản năng gốc. Mọi người sẽ hò hét, sẽ kêu khóc và có thể sẽ hô “phụ nữ muôn năm, con gái đẹp muôn năm”. Mọi người sẽ tiêu tới đồng xu cuối cùng và giết đứa nào không tiêu tới đồng xu cuối cùng. Tất cả các thứ trên bàn đều hết sạch, kể cả xương cá lẫn những lo lắng đời thường. Nếu thế giới xảy ra chiến tranh hạt nhân, loài người lại sống trong hang động thì hang nào ầm ĩ, có nhảy múa quây quần, có vài đống lửa, chắc chắn phải là hang Trần Tiến.
Trần Tiến đã có lúc theo thời khi Nguyễn Huy Thiệp mở quán, Phú Quang mở quán, Trần Tiến cũng mở quán. Nhưng anh nhanh chóng phát hiện ra, chỉ bán mình là lãi nhất. Những thứ khác bán chả bao nhiêu. Nhưng Trần Tiến cũng không đi sâu vào đường kinh doanh, vì anh tuy bán được giá cao song thiên hạ thường mua chịu, anh lại chả còn biết mà đòi.
Tóm lại, tôi khoái Trần Tiến theo kiểu thiếu nữ khoái chuyện kinh dị, vừa xem, vừa sợ, vừa kêu la!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét