VỀ SỰ PHẪN NỘ VÀ VĂN HÓA LÀM NGƯỜI

“Người biết phẫn nộ, biết trăn trở chính là người tạo ra động lực thay đổi xã hội, làm cho xã hội ngày càng tốt đẹp hơn”, GS Ngô Bảo Châu nói.

Về sự phẫn nộ thì hãy đọc K. Marx. Marx luận rất hay về "sự phẫn nộ của lí trí" và "lí trí của sự phẫn nộ" để thay đổi thế giới.

Rất tiếc Việt Nam đã không chọn định hướng của K. Marx. Mà cũng bởi tại ông định hướng không rõ ràng. Chính Marx phê phán "sự phẫn nộ của lí trí" nhưng lại chính ông cổ vũ bạo lực và hậu quả, cách mạng bạo lực chỉ có thể duy trì và phát triển thêm bạo lực. Chiếc cối xay lịch sử cứ thế xoay vòng không lối thoát.

Hiện nay đang có xu hướng cổ vũ chủ nghĩa "thấu cảm". Bề ngoài tưởng nhân văn nhưng thực chất là một thứ thuốc phiện ru ngủ con người. Nietzche rồi Marx đã từng cực lực phê phán thứ chủ nghĩa ru ngủ này, rằng chính nó đã làm tê liệt ý chí đấu tranh của con người.

Nietzche lẫn Marx đều từng vạch trần chủ nghĩa "thấu cảm" (thời ấy gọi là chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa tình cảm) trong văn chương, rằng thứ chủ nghĩa này đã và đang bị lợi dụng và bị lạm dụng triệt để để đầu độc nhân dân. Sự mua chuộc con người bằng nước mắt đã biến con người thành công cụ của sự nô dịch mang nhãn hiệu tình cảm và sự tha thứ, dẫn đến con người bị nô dịch mà không biết mình là kẻ bị nô dịch.

Anh Đinh Thế Huynh nói đúng. "Cần xây dựng một nền văn hóa khinh bỉ tham nhũng". Sự khinh bỉ ấy không gì hơn là người người cùng nhau phẫn nộ với tệ nạn tham nhũng mà không bị kết tội phản động hay thù địch. Nhưng là sự phẫn nộ có lí trí.

Tại sao anh Huynh gọi đó là văn hóa? Là bởi đa số người Việt đang đồng lõa với tham nhũng như một thứ "văn hóa mới, hiện đại" làm đảo lộn mọi giá trị. Trên tham dưới cũng thi nhau tham. Trên tham nhiều dưới tham ít, có cơ hội là tham, bất chấp sự sống của đồng loại. Quan tham kéo theo dân tham. Nạn buôn thần bán thánh là bề nổi. Còn ở tầng chìm, đơn giản là làm bất cứ điều gì, từ kinh doanh, xin việc đến vi phạm luật hình sự, luật giao thông, đều tìm cách hối lộ để bôi trơn như một thói quen. Ít người biết khinh bỉ kẻ tham nhũng và tự khinh bỉ chính mình khi đồng lõa với tham nhũng.

Câu nói của anh Huynh ngẫm ra thật là đau đớn. Bởi nhân loại biết làm người bắt đầu từ sự xấu hổ. Adam - Eva biết xấu hổ sau khi ăn trái cấm. Em bé sau thời gian ăn uống, ỉa đái tùy tiện là biết mặc quần, biết ăn uống ỉa đái đúng chỗ vì nó biết xấu hổ để làm người. Trong khi người Việt chúng ta sang thế kỉ 21 rồi mà vẫn phải làm lại từ đầu. Hãy cùng nhau xây dựng văn hóa xấu hổ, tức bắt đầu học cách làm người sau bốn nghìn năm làm đứa trẻ hoang dã không biết xấu hổ là gì!

Nhưng xây dựng bằng cách nào, anh Huynh nhỉ? Theo tôi, chỉ bằng một cách, về luật pháp, phải trừng trị thích đáng kẻ tham nhũng bằng những hình phạt nghiêm minh; về tuyên truyền, phải làm sao cho kẻ tham nhũng thấy nhục và dạy cho nhân dân thấy nhục khi tiếp tay cho hành vi tham nhũng!

Muốn vậy thì đừng kiểm duyệt văn chương và báo chí nữa! Có làm được không? 

Chu Mộng Long